De basis van de fijne motoriek wordt al vroeg gelegd: je baby grijpt naar alles wat los en vast zit. Eerst met zijn hele hand, wat later met duim en wijsvinger. Die motorische vaardigheden breiden zich steeds meer uit, tot de kleinste voorwerpen niet meer veilig zijn voor je kind.

Wat is fijne motoriek?

Motoriek is het vermogen om te bewegen. Hierbij is er een onderscheid tussen de grove en fijne motoriek. De grove motoriek gaat over grove bewegingen, zoals zwaaien, wijzen, rollen, kruipen en lopen. Bij de fijne motoriek draait het allemaal om de fijne bewegingen: tekenen, knippen, met een lepel eten of het vasthouden van een potlood.

Voelen, aanraken en vastpakken: al deze vaardigheden helpen bij de ontwikkeling van de fijne motoriek. Tegelijkertijd worden ook de zintuigen getraind: tijdens het aanraken en vastpakken van voorwerpen ontwikkelt je baby ook zijn tastzin. De motorische ontwikkeling én de zintuigelijke ontwikkeling gaan dus hand in hand.

Ontwikkeling fijne motoriek

Langzaam maar zeker krijgt je kind er steeds meer motorische vaardigheden bij. Grijpt of slaat hij eerst nog ongecontroleerd, met zes maanden pakt hij al voorwerpen op mét gebruik van zijn duim, en onderzoekt hij ze grondig. Een paar maanden later krijgt hij de pincetgreep onder de knie en pakt hij zonder problemen een rozijntje van de grond. De pincetgreep is het oppakken van iets kleins met duim en wijsvinger. De eerste stappen in de ontwikkeling van de fijne motoriek zijn gezet.

Ontwikkeling fijne motoriek per leeftijd

Een goede, fijne motoriek ontstaat niet in één keer, maar ontwikkelt zich in fasen of mijlpalen. De eerste fase start al vroeg, in je baby’s eerste jaar. In de jaren die volgen wordt de fijne motoriek van je kind steeds verder ontwikkeld.

Wat kan je kind op welke leeftijd? We sommen het voor je op. Al geldt ook hier: elk kind doet alles op zijn eigen tempo. Het schema is enkel bedoeld om je een idee te geven wat je per maand ongeveer kunt verwachten.

Baby

• 0 tot 3 maanden
  In deze periode ontwikkelt je baby zijn grijpreflex. Als je een speeltje in je baby’s hand legt, sluit hij zijn hand.
• 3 tot 6 maanden
  Bewegingen worden doelgerichter en het lukt je kind steeds vaker om iets stevig vast te grijpen. Vooral zijn eigen handen en voeten: een spelletje dat nooit verveelt. Pas op voor je sieraden, bril en haar, want heeft je baby eenmaal iets te pakken, dan laat hij het niet snel meer los.
• 6 tot 9 maanden
  Rond de zeven maanden kan je kind misschien al iets aanwijzen en een voorwerp oppakken tussen zijn duim en wijsvinger (pincetgreep). Dat is erg knap, vooral als je beseft dat de bewegingen van je kind een paar weken geleden nog behoorlijk ongecontroleerd waren. Ook kan hij deze periode steeds beter zijn handen onafhankelijk van zijn armen gebruiken. Misschien kan hij al met de ene hand een speeltje pakken, terwijl hij met zijn andere hand iets vastheeft. Rond de zeven maanden zal je baby ook beginnen met zwaaien en klappen.
• 9 tot 12 maanden
  De meeste baby’s leren rond de tien à twaalf maanden om te wijzen. De vuist ballen en een vinger uitsteken is een moeilijke handbeweging en het heeft tijd nodig voor je kind dit gebaar onder de knie heeft.
• 12 tot 14 maanden
  Met dertien maanden wordt je kind motorisch steeds handiger. Hij kan nu in elke hand een blokje vasthouden en ze op elkaar zetten. Of zelfstandig uit een open beker of misschien zelfs al uit een rietje drinken.
• 14 tot 17 maanden
  In deze fase maakt je kind een sprong op het gebied van de fijne motoriek. Hij kan zijn vingers nu los van elkaar gebruiken. Rond de zestien maanden kan je kind ook al bladzijdes omslaan in een boek. Al zijn het er meestal een paar tegelijk.

Peuter

Met 1,5 jaar is de fijne motoriek van je kind volop in ontwikkeling. Hij wordt steeds handiger. Geef je hem een borstel, dan kan hij zijn eigen haar of dat van jou borstelen. Met een beetje hulp wast hij zelf zijn handden en gezicht. Ook kan hij met een beetje moeite een bal gooien. Ertegen schoppen lukt nog beter. Met 2,5 jaar leert je peuter kralen rijgen, bladzijden van boeken omslaan, gaatjes vullen met de juiste vorm, prikken, knippen en plakken. Met zijn vingers een potlood aansturen en zijn rits omhoog en omlaag doen, leert je kind rond zijn derde jaar.

Schoolkind

Als je kind vier jaar oud is kan hij al veel: binnen de lijntjes kleuren, een papier in een driehoek vouwen en een beker melk inschenken zonder te morsen. Natuurlijk gaat het soms mis, maar dat gaat het bij volwassenen ook. Binnen twintig seconden tien knikkers in een flesje stoppen, doet je vierjarige ook al goed. Probeer maar eens!

Met vijf jaar kan je kind een driehoek, rechthoek en een cirkel tekenen. Ook letters naschrijven of voorwerpen van klei maken, gaat hem steeds beter af.

In de kleuterklas wordt het geduld van je kind soms nog flink op de proef gesteld bij precieze werkjes, zoals een rits losmaken, veters strikken of figuren uitknippen.

Op zevenjarige leeftijd is de oog-handcoördinatie zo goed dat hij ‘pruts-taakjes’ kan doen, waarmee hij zijn fijne motoriek weer oefent. Paperclips of knopen sorteren bijvoorbeeld, of tekeningen maken van stip tot stip, kralen rijgen, figuren overtrekken met potlood, eenvoudige knopen maken en veters strikken.

Fijne motoriek stimuleren

Het is belangrijk om de fijne motoriek bij je kind te stimuleren. Dat hoeft helemaal niet ingewikkeld te zijn. Lees hieronder welke spelletjes geschikt zijn voor welke leeftijd én ook nog goed zijn voor de fijne motoriek.

Speeltips baby 0-3 maanden

• Leg een speeltje in je baby’s hand, sluit hij zijn hand?
• Beweeg een speeltje niet of heel langzaam als je baby op zijn rug ligt. Misschien heb je een toevalstreffer en pakt hij het speeltje vast!

Speeltips baby 3-6 maanden

• Houd een speeltje vlak voor je baby en laat hem het rustig van je aanpakken.
• Een babygym is nu reuze interessant
• Rammelaar

Speeltips baby 6-12 maanden

• Stapelblokken of stapelbekers
• Met een bal rollen
• Voorlezen en bladzijden omslaan
• Draadlabyrint
• Dingen in en uit een doos of tas doen

Speeltips dreumes

• Puzzelen
• Torens bouwen
• Bellenblazen
• Tekenen
• Kliederen met vingerverf
• ‘Slopen’: kranten verscheuren of er een prop van maken
• ‘Slaan’: op een trommel, piano of tegen ballonnen
• Vormenstoof

Speeltips peuter

• Kralen rijgen of sorteren
• Puzzelen
• Tekenen
• Knutselen: klei, zand, water, scheerschuim, modder of krijt
• Constructiespeelgoed: hameren, schroeven indraaien of moeren aanspannen

Speeltips kleuter

• Kralen rijgen
• Rondjes, plusjes en poppetjes tekenen
• Papier knippen
• Puzzelen
• Hoge toren bouwen
• Kleurplaat inkleuren binnen de lijntjes
• Voorwerpen van klei maken
• Vormen knippen en vouwen